Linux Temelleri: Komutlarla Başlayan Yolculuk

Linux, günümüz teknolojisinin bel kemiğini oluşturan işletim sistemlerinden biridir. Ancak, güçlü bir işletim sistemi olmasının yanı sıra, birçok kişi için karmaşık ve anlaşılması zor bir yapı gibi görünebilir. Bu makalede, Linux dünyasına adımınızı atarken ihtiyaç duyacağınız temel komutları ve sistem yönetimi ipuçlarını keşfedeceksiniz.

Giriş: Linux Nedir ve Neden Önemlidir?

Linux, açık kaynaklı ve ücretsiz bir işletim sistemidir. İlk olarak 1991 yılında Linus Torvalds tarafından geliştirilen bu sistem, günümüzde dünyanın dört bir yanındaki geliştiriciler tarafından sürekli olarak güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Sunuculardan akıllı cihazlara, süper bilgisayarlardan IoT cihazlarına kadar çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Linux'un esnekliği, güvenliği ve topluluk desteği, onu birçok kullanıcı için cazip kılar.

Terminal ile Tanışma: İlk Adımlar

Terminal, Linux'un kalbidir ve komut satırı ile etkileşim kurmanıza olanak tanır. Terminal ile çalışmak, başlangıçta biraz korkutucu görünebilir, ancak bu araçla ustalaştığınızda, sisteminizi daha etkili ve hızlı bir şekilde kontrol edebilirsiniz.

Terminali açmak için genellikle "Ctrl + Alt + T" kısayolunu kullanabilirsiniz. Terminal açıldığında, komutlarınızı yazabileceğiniz bir komut satırı göreceksiniz. İlk olarak, 'pwd' komutunu kullanarak hangi dizinde bulunduğunuzu öğrenebilirsiniz.

pwd

Bu komut, "print working directory" (geçerli dizini yazdır) anlamına gelir ve size o an bulunduğunuz dizinin yolunu gösterir.

Temel Linux Komutları: Dosya ve Dizin Yönetimi

Linux'ta dosya ve dizin yönetimi, sisteminizdeki verileri düzenlemek için kritik öneme sahiptir. İşte birkaç temel komut:

• ls: Bulunduğunuz dizindeki dosya ve dizinleri listelemek için kullanılır.
• cd: Dizinden dizine geçiş yapmanızı sağlar. Örneğin, 'cd /home/kullanıcı' komutu ile kullanıcı dizinine geçebilirsiniz.
• mkdir: Yeni bir dizin oluşturur. Örneğin, 'mkdir yeni_dizin' komutu ile 'yeni_dizin' adında bir dizin oluşturabilirsiniz.
• rm: Dosya veya dizin silmek için kullanılır. Dizin silmek için '-r' bayrağını kullanarak 'rm -r dizin_adı' şeklinde yazmanız gerekir.
• cp: Dosya veya dizin kopyalamak için kullanılır. Örneğin, 'cp dosya1 dosya2' komutu ile 'dosya1'i 'dosya2' olarak kopyalarsınız.
• mv: Dosya veya dizin taşımak veya adını değiştirmek için kullanılır. Örneğin, 'mv eski_dosya yeni_dosya' ile 'eski_dosya'yı 'yeni_dosya' olarak yeniden adlandırırsınız.

Sistem Bilgisi ve İzleme: İleri Düzey Komutlar

Linux sistem yönetimi, sistem kaynaklarını izleme ve yönetme yeteneği gerektirir. İşte sistem bilgisi ve izleme için bazı ileri düzey komutlar:

• top: Sisteminizdeki çalışan işlemleri ve kaynak kullanımını gerçek zamanlı olarak izler.
• df: Disk alanı kullanımını gösterir. 'df -h' komutu ile insan tarafından okunabilir bir formatta görüntüleyebilirsiniz.
• free: Bellek (RAM) kullanımını gösterir. 'free -m' komutu, megabayt cinsinden RAM kullanımını gösterir.
• ps: Çalışan süreçlerin listesini gösterir. 'ps aux' komutu, tüm kullanıcılar için tüm süreçleri detaylı bir şekilde listeler.
• uptime: Sistemin ne kadar süredir çalıştığını ve yük ortalamasını gösterir.

Linux'ta Dosya İzinleri ve Güvenlik Yönetimi

Linux'ta dosya izinleri, dosya ve dizinlere kimlerin erişebileceğini belirler. İzinleri anlamak, sistem güvenliğiniz için kritik öneme sahiptir.

Her dosya ve dizin, belirli izinlere sahiptir. Bu izinler üç ana gruba ayrılır: kullanıcı (owner), grup (group) ve diğerleri (others). İzinler ise okuma (r), yazma (w) ve çalıştırma (x) olarak ifade edilir.

Dosya izinlerini görüntülemek için ls -l komutunu kullanabilirsiniz. İzinleri değiştirmek için ise chmod komutunu kullanırsınız. Örneğin, bir dosyaya herkesin okuma iznini vermek için chmod o+r dosya_adı komutunu kullanabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

• Linux'u öğrenmek zor mu? - Başlangıçta zorlayıcı olabilir, ancak düzenli pratik ve doğru kaynaklarla oldukça öğrenilebilir.
• Linux neden tercih edilmeli? - Açık kaynak olması, güvenliği, özelleştirilebilirliği ve geniş topluluk desteği nedeniyle tercih edilir.
• Linux'ta grafik arayüz kullanılabilir mi? - Evet, birçok Linux dağıtımı grafik kullanıcı arayüzü (GUI) ile gelir, ancak terminal kullanımı daha güçlü bir kontrol sunar.
• Hangi Linux dağıtımını tercih etmeliyim? - Başlangıç için Ubuntu veya Fedora gibi kullanıcı dostu dağıtımlar önerilir.